کد مطلب:47196 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:68

گنجینه پرسمان » قرآن

منظور خداوند متعال، از بيان آيات 8-11 سورة نسأ چيست؟ آيا از نظر قرآن كريم، خوردن مال يتيم كيفري در اين دنيا دارد، يا فقط عذاب اخروي دارد؟

در آيه 8 سورة نسأ درباره ارث ميفرمايد: وَإِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُوْلُواْ الْقُرْبَيَ وَالْيَتَـَمَيَ وَالْمَسَـَكِين...; و اگر به هنگام تقسيم ]ارث[ خويشاوندان ]و طبقهاي كه ارث نميبرند[ و يتيمان و مستمندان حضور داشته باشند، چيزي از آن اموال را به آن بدهيد و با آنها به طرز شايسته سخن بگوييد.

اين آيه، در صدد بيان يك حكم اخلاقي و استحبابي دربارة طبقاتي است با وجود طبقات نزديكتر، از ارث بردن محرومند، بدين معنا كه اگر در مجلس تقسيم ارث، جمعي از خويشاوندان درجة 2 يا 3 و همچنين بعضي از يتيمان و مستمندان حضور داشته باشند، چيزي از مال به آنها بدهيد و به اين ترتيب، جلو تحريك حس حسادت و كينهتوزي آنها را كه ممكن است، بر اثر محروم بودن از ارث شعلهور گردد، بگيريد و پيوند خويشاوندي انساني خود را به اين وسيله محكم كنيد.

گرچه كلمة يتامي و مساكين به طور مطلق ذكر شده، ولي ظاهراً منظور از آن ايتام و نيازمندان فاميل است، كه در صورت دور بودن آنها از طبقات ارث نيز، سزاوار است هديه مناسبي به آنها داده شود.

وَقُولُواْ لَهُمْ قَوْلاًمَّعْرُوفًا; و با آنها به طرز شايسته سخن بگوييد.، يعني با محرومان، علاوه بر جنبة كمك مادي از سرمايههاي اخلاقي خود نيز براي جلب محبت آنها استفاده كنيد، تا هيچ گونه ناراحتي در دل آنها باقي نماند.

وَلْيَخْشَ الَّذِينَ لَوْ تَرَكُوا...; (نسأ،9) آنها كه اگر فرزندان ناتواني از خود به يادگار بگذارند، از آيندة آنان ميترسند، بايد ]از ستم دربارة يتيمان مردم[ بترسند.; در آية فوق، براي برانگيختن عواطف مردم در برابر وضع يتيمان اشاره به حقيقتي ميكند كه گاهي مردم از آن غافل ميشوند، و آن اين كه: شما با يتيمان مردم همان گونه كه رفتار كنيد كه دوست ميداريد با يتيمان شما در آينده رفتار نمايند.

فَلْيَتَّقُواْ اللَّهَ وَلْيَقُولُواْ قَوْلاًسَدِيدًا ; پس از ]مخالفت[ خدا بپرهيزند و ]با يتيمان مردم[ با نرمي و محبت سخن بگويند.، اين جمله، اشاره است به اين كه، نيازمندي كودك يتيم، منحصر به خوراك و پوشاك نيست، بلكه پاسخ گفتن به عواطف و احساسات قلبي او مهمتر است و در ساختمان آينده او فوقالعاده مؤثر ميباشد; زيرا طفل يتيم بسان ديگران، انسان است و بايد از نظر نيازهاي عاطفي نيز تغذيه شود و از محبتها و نوازشهاي يك كودك در دامان پدر مادر است، بهرهمند گردد.

آري، خوردن مال يتيم و ستم به او، نه تنها عذاب اخروي دارد، بلكه گناهان در همين دنيا آثار شومي دارند; ولي گاهي بعضي از آثار آن به صاحبش اصابت ميكند و بعضي ديگر نيز به خاطر عواملي از قبيل: صله رحم، صدقه، دعاي مؤمنان و توبه و... آثارش متوجه صاحبش نميشود و بخشيده ميشود. قرآن كريم در اين زمينه ميفرمايد: وَ مَآ أَصَـَبَكُم مِّن مُّصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَ يَعْفُواْ عَن كَثِيرٍ ;(شوري،30)، هر مصيبتي به شما رسد، به خاطر اعمالي است كه انجام دادهايد و ]خداوند[ بسياري را نيز عفو ميكند.

يكي از ياران امام صادقنقل ميكند كه روزي امام ششمفرمود: هر كس ظلمي به كسي كند، خداوند فردي را مسلط ميكند، كه نسبت به او و بر فرزندان او همان ظلم و ستم را انجام دهد.(اصول كافي، شيخ كليني;، ج 2، ص 332، دارالكتب الاسلامية.)

إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَ َلَ الْيَتَـَمَيَ ظُـلْمًا...; (نسأ،10)، كساني كه اموال يتيمان را از روي ظلم و ستم ميخورند، تنها آتش ميخورند، به زودي به آتش سوزاني ميسوزند.

از اين آيه استفاده ميشود كه اعمال ما علاوه بر چهره ظاهري خود، يك چهرة واقعي نيز دارد كه در اين جهان از نظر ما پنهان است، امّا اين چهرههاي دروني، در جهان ديگر ظاهر ميشوند و مسئلة تجسم اعمال را تشكيل ميدهند.(ر.ك: تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي، و ديگران، ج 3، ص 275-282; ج 20، ص 440-443; دارالكتب الاسلامية / يكصد و هشتاد پاسخ، همان، ص 619، دفتر نشر برگزيده. )